ઇલેકટ્રીકલ થીયરી

              આ પોસ્ટ માં આપણે સમજીશું કે ટ્રાન્સફોર્મર એટલે શું ( ), ટ્રાન્સફોર્મર નો કાર્યસિદ્ધાંત તેની રચના અને ટ્રાન્સફોર્મર ના ઉપયોગ શું છે તો ચાલો સમજીયે , What is Transfrmer, Transformer Principal, and Transformer Uses.                                                                એકસરખી ફ્રીક્વન્સી એ એક સર્કિટમાંથી  બીજા સર્કિટ માં પાવર ને કન્વર્ટ કરવા માટેના ઇલેકટ્રીકલ સાધનના સ્થિર ભાગ ને ટ્રાન્સફોર્મર કહેવામાં આવે છે તે વોલ્ટેજ માં વધારો અથવા ઘટાડો કરે છે અને તેની સાથે કરંટ માં પણ ઘટાડો અથવા વધારો કરે છે.આ ક્રિયા દરમિયાન પાવર નું મૂલ્ય સમાન રહે છે એટલે કે બદલાતું નથી ટ્રાન્સફોર્મર ફેરાડે ના ઇલેકટ્રોમેટિક ઇન્ડકશન ના નિયમ પર કાર્ય કરે છે સિદ્ધાંત ( Transformer Principle)               ટ્રાન્સફોર્મર ઈલેકટ્રોમેગ્નેટિઝમ તેમજ ઈલેકટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડકશન ના સિદ્ધાંત પર કાર્ય કરે છે.જયારે બે કોઈલોને પાસે પાસે રાખવામાં આવે છે.અને જો એક કોઇલ માંથી એ.સી.સપ્લાય પસાર કરવામાં આવે ત્યારે બીજી કોઇલમાં પણ emf ઈન્ડયુસ થાય છે જે પહેલી કોઇલ માં ઉત્પન્ન થતા ફ્લક્સ પર આધારિત હોય છે 

                                             વીજળી અમારા માટે ફાયદાકારક છે, પરંતુ તેનું નુકસાન પણ વધુ છે. વીજળી આપણા જીવનને લઇ શકે છે, ભલે તે સારી રીતે ન ચાલે. હવે આપણે વીજળીથી દૂર ના મેળવી શકીએ કારણ કે વીજળી આપણા જીવનનો ભાગ બની ગઈ છે. અંધારામાં પ્રકાશ, ગરમીમાં ચાહક, આપણી આસપાસ વીજળીની એટલી શક્તિ છે કે આપણે તેઓ અજાણતાં પણ તેનો ઉપયોગ કરે છે આ સાથે, જોખમ વધે છે આ કારણોસર, આપણે સદ્ભાવનાનો માર્ગ અપનાવવો જોઈએ જે અમને અને અમારી પોતાની વીજળીને સુરક્ષિત કરી શકે છે, તેથી આપણે આ બધાથી દૂર રહેવા માટે અમારા ઘરમાં અમારા કાર્યને ચોક્કસપણે કરવું જોઈએ.પરંતુ પ્રથમ, શું તમને ખબર છે કે તેનો અર્થ શું છે?  અર્થીન્ગ એટલે શું? (Erthing atle su)            અમારી પાસે ઘણાં ઇલેક્ટ્રીકલ સાધનો છે કે જે ક્યારેક આપણે તેનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છીએ. તેથી વિદ્યુત સાધનો આપણા શરીરમાં સંપર્કમાં છે, અને તેથી જ્યારે સાધનમાં કોઈ દોષ હોય છે ત્યારે સાધનનું શરીર અમારી સાથે સંપર્કમાં આવે છે, જેથી કરંટ આપણા શરીરમાં પસાર થઈ જાય અને આપણે આઘાત અનુભવીએ છીએ. અવારનવાર, આંચકાઓ ઘોર બની ગયા છે એટલે જ આપણે આપણા ઘરની શોધમાં રહેવું જોઈ

ડી.સી. 4 પોઇન્ટ સ્ટાર્ટર ( DC 4 Point Starter )                 આકૃતિ માં આ સ્ટાર્ટર ની રચના દર્શાવવા માં આવી છે.આપણે જોઈ ગયા કે ડી.સી.મોટર ને ડાઇરેક્ટ સપ્લાય સાથે જોડી શકાય નહીં કારણ કે મોટર ને નુકશાન થાય છે આમ ના થાય તેટલા માટે સ્ટાર્ટર નો ઉપયોગ થાય છે આપણે ડી.સી.સ્ટાર્ટર ના પ્રકાર વિષે જાણ્યું અને આજે આપણે ડી.સી.4 પોઇન્ટ સ્ટાર્ટર વિષે જાણીશું                                  આકૃતિ માં બતાવ્યા પ્રમાણે તેની રચના દર્શાવવા માં આવી છે.આપણે જોઈ શકીયે છીએ કે ડી.સી.સપ્લાય નો એક છેડો ઓવરલોડ રીલે માં થઇ ને હેન્ડલ માં આપેલ હોય છે.જે રેઝીસ્ટન્સ મારફતે મોટર ના આર્મેચર ને મળે તે રીતે ની ગોઠવણ કરેલ હોય છે.અને ડી.સી.સપ્લાય નો બીજો છેડો સીધેસીધો મોટર ના બીજા ટર્મિનલ ને આપેલ હોય છે એટલે કે મોટર ની સીરીઝ માં સ્ટાર્ટર નુ જોડાણ કરવામાં આવે છે.સ્ટાર્ટર મા nvc કોઇલ પણ જોવા મળે છે જે   મોટર ને ફુલસ્પીડ પર આવી જતા હેન્ડલ ને પકડી રાખે છે                      હવે જયારે ચાલુ સપ્લાય માં ભંગાણ પડે ત્યારે nvc કોઇલ નું મેગ્નેટિઝ્મ નાશ પામશે અને હેન્ડલ સ્પ્રિંગ ની મદદ થી પાછી ખેંચાઈ બંધ સ્થિતિ માં આવી જશે

                              તેને ત્રણ બિંદુ સ્ટાર્ટર પણ કહી શકાય છે.તેની રચના આકૃતિ માં બતાવેલ છે મોટર ને સ્ટાર્ટ કરવા  માટે હેન્ડલ ને ઑફ પોઝીશન થી પ્રથમ કોન્ટેક્ટ પોઝીશન ઉપર ખસેડવામાં આવે છે કુલ અવરોધ આર્મેચર સર્કિટ માં હોય છે ફીલ્ડ નું જોડાણ નો વોલ્ટ કોઇલ મારફતે સપ્લાય સાથે સીધેસીધું જોડવા માં આવે છે હવે જેમ જેમ મોટર ની સ્પીડ માં વધારો થાય છે તેમ તેમ આર્મેચર બેક emf ઉત્પ્ન્ન કરે છે અને કરન્ટ ના મૂલ્ય માં ઘટાડો થાય છે. જાણો :  EMF એટલે શું? હવે હેન્ડલ ને બીજા સ્ટેપ પર ખસેડવામાં આવે છે.ફરી પાછું આ પ્રકાર નું કાર્ય થશે છેવટે હેન્ડલ નું છેલ્લા સ્ટેપ પર કરવામાં આવે છે આ વખતે આર્મેચર એ સીધું સપ્લાય સાથે જોડાશે અને આ વખતે હેન્ડલ એ નો વોલ્ટ કોઇલ જોડે આવી જતા નો વોલ્ટ કોઇલ માં મેગ્નેટ ઉત્પન્ન થવાથી તે હેન્ડલ ને પકડી રાખશે અને મોટર ને ચાલુ રાખવા માટે હેન્ડલ ને પકડી રાખવાની જરૂર નહિ રહે અને મોટર ફુલ સ્પીડ માં ફરશે                               3 પોઇન્ટ સ્ટાર્ટર નું મિકેનિઝમ એવું કરેલ હોય છે કે જો કોઈ કારણસર સપ્લાય બંધ થતા nvc કોઇલ નું મેગ્નેટિઝમ નાશ પામશે અને હેન્ડલ એ સ્પ્રિંગ ના મારફતે ફ

                      આ પોસ્ટ માં આપણે બેટરી ચાર્જિંગ કરવાની રીત વિષે વિસ્તાર થી સમજીશું કે બેટરી ને સાવધાની પૂર્વક કઈ રીતે ચાર્જ કરવા માં આવે કે જેથી બેટરી ને નુકશાન ના થાય અને એનું આયુષ્ય વધે. તો આવો સમજીયે બેટરી ચાર્જિંગ કરવાની રીત વિષે. બેટરી ચાર્જિંગ કરવાની રીત             બેટરી ચાર્જિંગ એટલે બેટરી ને વીજભારિત કરવું એમ કહેવાય સેકન્ડરી સેલ ની ઘનતા 0.8કરતા ઓછી થાય કે તુરંત જ તેને ચાર્જ કરવું પડે છે                       સામાન્યરીતે સેકન્ડરી સેલ ને ચાર્જ કરવા માટે ડી.સી. નો ઉપયોગ થાય છે પરંતુ દરેક જગ્યા એ ડી.સી. મળતો ના હોવાથી એ.સી.ને ડી.સી.માં રૂપાંતર કરવા ની જરૂર રહેતી હોય છે.અને ત્યાર પછી બેટરી ને ચાર્જ કરવા માં આવે છે.આ પ્રયોજન માટે સામાન્યરીતે ટંગર બલ્બ પ્રકાર ના રેકટીફાયર નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે જ્યાં વધારે પ્રમાણ માં બેટરી ચાર્જ કરવાની હોય ત્યાં આ રીત માટે મોટર જનરેટર સેટ નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.                      આ માટે ડી.સી.સ્ત્રોત ના પોઝિટિવ ટર્મિનલ નું જોડાણ બેટરી ના પોઝિટિવ ટર્મિનલ સાથે કરવું જોઈએ અને સ્ત્રોત ના નેગેટિવ ટર્મિનલ નું જોડાણ બેટરી ના નેગેટિવ ટર્મિન

     જયારે મોટર ને સ્ટાર્ટ કરવા માં આવે છે ત્યારે આર્મેચર નું રેઝીસ્ટન્સ શૂન્ય હોવાથી શરૂઆત નો કરન્ટ બહુ વધારે પ્રમાણ માં આર્મેચર માંથી પસાર થશે.હવે જો આ મોટર ને લાઈન પર ડાયરેક્ટલી જોડવામાં આવે તો તે કિસ્સા માં શરૂઆત માં બહુ વધારે પ્રમાણ માં કરન્ટ મળતા બની શકે કે ફ્યુઝ ઉડી જાય અને મોટર ના કોમ્યુટેટર ને પણ નુકશાન થઇ શકે તથા કાર્બન બ્રશ ને પણ નુકશાન થશે                દા.ત. 440 v , 3.75kw મોટર નો વિચાર કરો એના આર્મેચર નો રેઝીસ્ટન્સ 0.25 ohm છે અને ફૂલ લોડ કરન્ટ નું મૂલ્ય 50 A છે.હવે જો આ મોટર ને લાઈન ઉપર ડાઇરેક્ટ સ્ટાર્ટ કરવામાં આવે તો તેવા કિસ્સા માં મોટર 440/0.25 =1760A જેટલો કરન્ટ લેશે જેનું મૂલ્ય લોડ કરન્ટ ના 35.2 ગણું હશે.                 આવું ના થાય તેટલા માટે આર્મેચર ની સીરીઝ માં રેઝીસ્ટન્સ દાખલ કરવામાં આવે છે માત્ર સ્ટાર્ટિંગ માટે જ લગભગ 5 થી 10 સેકન્ડ માટે જેના થી સ્ટાર્ટિંગ કરન્ટ નું મૂલ્ય મર્યાદા માં રહે છે અને મોટર જયારે ફૂલ સ્પીડ માં આવે ત્યારે આ રેઝીસ્ટન્સ હટાવી દેવા માં આવે છે આથી મોટર ને સ્ટાર્ટિંગ કરન્ટ થી થતા નુકશાન થી અટકાવી શકાય છે                 તેમ છતાં નાની

                                                                     અમુક વખતે જનરેટર કે મોટર ના કોમ્યુટેટર પર સ્પાર્કિંગ થતું જોવા મળે છે તેને કારણો નીચે મુજબ દર્શાવેલ છે ઘસાઈ ગયેલા બ્રશ  બ્રશ ના ગ્રેડ ખોટા હોવા  બ્રશ ચોંટી જતા હોય  બ્રશ પર દબાણ બરાબર ના હોવું  કોમ્યુટેટર ની સપાટી રફ થઇ ગયેલ હોય  બ્રશ નું બેન્ડિંગ યોગ્ય ના હોવું  બ્રશ વચ્ચે ની જગ્યા સમાન ના હોવી  સેગ્મેન્ટ માંથી માઈક બહાર નીકળી ગયેલ હોય  બ્રશ ની સ્થિતિ ખોટી હોવી  આર્મેચર માં અર્થ ફોલ્ટ હોય  આર્મેચર શોર્ટ હોવા  ઓવર લોડ પણ જવાબદાર છે  to read in eglish click hear हिन्दी में जानकारी के लिए यहाँ क्लिक करे