જનરેટર એટલે શું? (Generator)

 શું તમે જાણો છો કે જનરેટર શું છે ? ( જનરેટર એટલે શું ) અને જનરેટર નો સિદ્ધાંત શું છે તો આ પોસ્ટ માં જનરેટર વિષે આપને  જાણકારી પ્રાપ્ત થઇ જશે તો આવો સમજીયે What Is Generator In Gujarati.

જનરેટર એટલે શું? (What Is Generator)

જનરેટર એ એક ઉપકરણ છે જે યાંત્રિક ઊર્જાને વિદ્યુત ઊર્જામાં રૂપાંતરિત કરે છે. તેને સામાન્ય રીતે ઇલેક્ટ્રિક જનરેટર અથવા અલ્ટરનેટર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. વિવિધ કાર્યક્રમો માટે વીજળી ઉત્પન્ન કરવામાં જનરેટર નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે. 

જનરેટર ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શનના સિદ્ધાંત પર કામ કરે છે, જેની શોધ 19મી સદીની શરૂઆતમાં માઇકલ ફેરાડે દ્વારા કરવામાં આવી હતી. આ સિદ્ધાંત અનુસાર, જ્યારે વાહક (સામાન્ય રીતે વાયરનો કોઇલ) ચુંબકીય ક્ષેત્રમાંથી પસાર થાય છે અથવા જ્યારે વાહકની આસપાસનું ચુંબકીય ક્ષેત્ર બદલાય છે, ત્યારે વાહકમાં ઇલેક્ટ્રોમોટિવ ફોર્સ (EMF) પ્રેરિત થાય છે. જ્યારે કંડક્ટર બંધ સર્કિટ બનાવે છે ત્યારે આ પ્રેરિત EMF ઇલેક્ટ્રિક પ્રવાહના પ્રવાહનું કારણ બને છે. 

જાણો: વીજળી એટલે શું?

જનરેટર ના ભાગો:

જનરેટરમાં સામાન્ય રીતે નીચેના ઘટકોનો સમાવેશ થાય છે: 

1. રોટર: રોટર એ જનરેટરનો ફરતો ભાગ છે. તેમાં સામાન્ય રીતે શાફ્ટ, ચુંબકનો સમૂહ અથવા ક્ષેત્ર વાઇન્ડિંગ હોય છે જે ચુંબકીય ક્ષેત્ર પેદા કરે છે. 

2. સ્ટેટર: સ્ટેટર એ જનરેટરનો સ્થિર ભાગ છે. તેમાં કોઇલ અથવા વાઇન્ડિંગ નો સમૂહ હોય છે જે સ્થિર ચુંબકીય ક્ષેત્ર બનાવવા માટે ગોઠવાયેલા હોય છે. જ્યારે રોટર ફરે છે, ત્યારે બદલાતા ચુંબકીય ક્ષેત્ર સ્ટેટર વાઇન્ડિંગ માં EMF પ્રેરિત કરે છે. 

જાણો : EMF એટલે શું?

3. પ્રાઇમ મૂવર: પ્રાઇમ મૂવર એ ઊર્જાનો યાંત્રિક સ્ત્રોત છે જે રોટરને ચલાવે છે. તે એન્જિન, ટર્બાઇન અથવા અન્ય કોઈ ઉપકરણ હોઈ શકે છે જે જનરેટરને ફેરવવા માટે જરૂરી યાંત્રિક શક્તિ પૂરી પાડે છે. 

4. ઉત્તેજના પ્રણાલી (AC જનરેટર માટે): AC જનરેટરમાં, રોટરમાં ચુંબકીય ક્ષેત્ર બનાવવા માટે ઉત્તેજના પ્રણાલીનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આ એક અલગ ડીસી પાવર સ્ત્રોતનો ઉપયોગ કરીને અથવા જનરેટરના આઉટપુટના એક ભાગને રોટર વાઇન્ડિંગ માં પાછું ખવડાવીને પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. 

જ્યારે પ્રાઇમ મૂવર રોટરને ફેરવે છે, ત્યારે રોટર દ્વારા ઉત્પાદિત ચુંબકીય ક્ષેત્ર સ્ટેટર વાઇન્ડિંગ માં EMF પ્રેરિત કરે છે. આ EMF વાઇન્ડિંગ માંથી વિદ્યુત પ્રવાહ વહેવા માટેનું કારણ બને છે અને જનરેટરના આઉટપુટ ટર્મિનલ્સ પર વિદ્યુત શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે. જનરેટરનો ઉપયોગ પાવર પ્લાન્ટ્સ, બેકઅપ પાવર સિસ્ટમ્સ, પોર્ટેબલ જનરેટર્સ અને ઇલેક્ટ્રિક વાહનો સહિતની એપ્લિકેશન્સની વિશાળ શ્રેણીમાં થાય છે. તેઓ વિવિધ હેતુઓ માટે વીજળી ઉત્પન્ન કરવાના વિશ્વસનીય અને કાર્યક્ષમ માધ્યમ પૂરા પાડે છે.