રોટર: કાર્ય, પ્રકારો અને ઉપયોગ (Rotor Function, Types, and Uses In Gujarati)

રોટર એ વિદ્યુત મોટર અને જનરેટરનો મુખ્ય ભાગ છે. તે ઍક એવું ભાગ છે, જે ગુમટેલા ચુંબકીય ક્ષેત્ર સાથે ક્રિયા કરી મિકેનિકલ એનર્જી અથવા ઇલેક્ટ્રિકલ એનર્જી ઉત્પન્ન કરે છે.

રોટર શું છે?

રોટર એ મોટર અથવા જનરેટરનો ફરતો ભાગ છે, જે સ્ટેટર (સ્થિર ભાગ) રોટર: કાર્ય, પ્રકારો અને ઉપયોગ કાર્ય કરે છે. મોટરમાં, રોટર ઇલેક્ટ્રિકલ એનર્જીને મિકેનિકલ એનર્જીમાં પરિવર્તિત કરે છે. જ્યારે જનરેટરમાં, તે મિકેનિકલ એનર્જીને ઇલેક્ટ્રિકલ એનર્જીમાં પરિવર્તિત કરે છે.

રોટરના મુખ્ય ભાગો:

1. શાફ્ટ:

     રોટરનું કેન્દ્ર ભાગ, જે પરિભ્રમણ માટે આધાર આપે છે.

1. કોર:

લેમિનેટેડ સ્ટીલ અથવા આયર્નનો બનેલો ભાગ, જે ઈલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ફિલ્ડને વધારવામાં મદદ કરે છે.

1. વાઇન્ડિંગ અથવા બાર:

• રોટરના માધ્યમ દ્વારા પ્રવાહ વહે છે, જે ચુંબકીય ક્ષેત્ર ઉત્પન્ન કરે છે.

1. એન્ડ રિંગ્સ:
   • સંચાલન માટે વાઇન્ડિંગને એકબીજા સાથે જોડે છે.

રોટરના પ્રકારો:

1. ઈંડક્શન મોટર રોટર:

• સ્ક્વિરલ કેજ રોટર:
  • સ્ટીલ બાર અને એન્ડ રિંગથી બનેલો સરળ ડિઝાઇન.
  • કેઈજના આકાર માટે આ નામ આપવામાં આવ્યું છે.
  • લક્ષણો:
    • ઓછું જાળવણી જોઈએ.
    • મજબૂત અને લાંબું જીવન.
    • સામાન્ય ઉપયોગ માટે શ્રેષ્ઠ.
• વાઉન્ડ રોટર:
  • વાઇન્ડિંગ સાથે સજ્જ અને દરવાજા સાથે જોડાયેલ.
  • મોટામાં વધુ નિયંત્રણની મંજૂરી આપે છે.
  • ઉદ્યોગોમાં વધુ ભારે કાર્યો માટે ઉપયોગ થાય છે.

2. સિન્ક્રોનસ મોટર રોટર:

• સિલિન્ડ્રિકલ રોટર:
  • ઉંચા ઝડપના માટે શ્રેષ્ઠ.
• સાલિન્ટ પોલ રોટર:
  • ધીમી ઝડપ માટે શ્રેષ્ઠ.

3. ડીસી મોટર રોટર (આર્મેચર):

• આરમેચર રોટર ડીસી મોટરનો મુખ્ય ફરતો ભાગ છે, જે ચુંબકીય ક્ષેત્રમાં પ્રવાહ પસાર કરીને ટોર્ક ઉત્પન્ન કરે છે

રોટરનું કાર્ય:

1. ઇલેક્ટ્રિકલ મોટરમાં:
2. • રોટર પર લગાવેલા ચુંબકીય ક્ષેત્ર સ્ટેટરના ચુંબકીય ક્ષેત્ર સાથે ક્રિયા કરી પરિભ્રમણ ઉત્પન્ન કરે છે.
3. જનરેટરમાં:
• રોટરને મિકેનિકલ શક્તિથી ફરાવતાં તે ઇલેક્ટ્રિકલ પ્રવાહ ઉત્પન્ન કરે છે.

રોટરનો ઉપયોગ:

• ઉદ્યોગમાં: ભારે મશીનો ચલાવવા.
• પરિવહન: ટ્રેનો અને ઇલેક્ટ્રિક કારમાં.
• વિદ્યુત ઉત્પાદન: જનરેટરમાં વીજળી ઉત્પન્ન કરવા.
• દૈનિક જીવન: ફેન, વોશિંગ મશીન, અને એસીમાં.

રોટરના ફાયદા:

1. મજબૂત ડિઝાઇન.
2. વિવિધ એપ્લિકેશન્સમાં ઉપયોગી.
3. ઉચ્ચ કાર્યક્ષમતા સાથે દબાણ રહિત ઓપરેશન.

---

નિષ્કર્ષ:

રોટર એ દરેક વિદ્યુત ઉપકરણનું હૃદય છે. તેની યોગ્ય ડિઝાઇન અને જાળવણી ઉદ્યોગ અને દૈનિક જીવનમાં શક્તિશાળી કાર્યક્ષમતા ધરાવતી સિસ્ટમ તૈયાર કરવામાં મદદ કરે છે.