આદર્શ ટ્રાન્સફોર્મર (Ideal Transformer)

 આદર્શ ટ્રાન્સફોર્મર એક થિયોરિટિકલ મોડલ છે જે વીજળીના ટ્રાન્સફોર્મરનાં કાર્ય અને વિશેષતાઓને સમજવા માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. તેના મુખ્ય લક્ષણો નીચે મુજબ છે:

આદર્શ ટ્રાન્સફોર્મર (Ideal Transformer)

1.પરિભાષા:

આદર્શ ટ્રાન્સફોર્મર એવી એકયુક્તતા છે જેમાં પ્રવેશિત વીજળી (પ્રાઇમરી) અને નીકળતી વીજળી (સેકન્ડરી) વચ્ચે સંપૂર્ણ અને 100% કાર્યક્ષમતા હોય છે.

2. મુખ્ય લક્ષણો

100% કાર્યક્ષમતા

આદર્શ ટ્રાન્સફોર્મરમાં કોઈ પણ પ્રકારની શક્તિનું નુકશાન નથી થતું. આથી, પ્રવેશિત પાવર અને નીકળતી પાવર સમાન રહે છે:

\[ P_1 = P_2 \]

 કોઈ હાનિ

આદર્શ ટ્રાન્સફોર્મરમાં કોઈ પણ પ્રકારનું પ્રતિરોધ અથવા ઊર્જાનો નાશ નથી થાય. એટલે કે, તેનો કોઈ તાપ, અવાજ, અથવા રેઝિસ્ટન્સ નથી.

વોલ્ટેજ અને કરંટનો સંબંધ

આદર્શ ટ્રાન્સફોર્મરમાં પ્રાઇમરી અને સેકન્ડરી વોલ્ટેજો અને કરંટનો સંબંધ નીચે પ્રમાણે છે:

\[ \frac{V_p}{V_s} = \frac{N_p}{N_s} \]

અહીં,

- \( V_p \): પ્રાઇમરી વોલ્ટેજ

- \( V_s \): સેકન્ડરી વોલ્ટેજ

- \( N_p \): પ્રાઇમરીમાં વાટાનો સંખ્યા

- \( N_s \): સેકન્ડરીમાં વાટાનો સંખ્યા

કરંટનો સંબંધ

કરંટનો સંબંધ પણ આ રીતે દર્શાવાય છે:

\[ \frac{I_p}{I_s} = \frac{N_s}{N_p} \]

અહીં,

- \( I_p \): પ્રાઇમરી કરંટ

- \( I_s \): સેકન્ડરી કરંટ

3. કાર્યપ્રણાળી

પ્રાઇમરી કોઇલમાં વીજળી લગાડવાથી એક ચુંબકીય ક્ષેત્ર સર્જાય છે, જે સેકન્ડરી કોઇલમાં વોલ્ટેજ ઊર્જાને ઉત્પન્ન કરે છે.

4. ઉપયોગ

આદર્શ ટ્રાન્સફોર્મરની મદદથી વીજળીના વિવિધ કાર્યો માટે વોલ્ટેજ સ્તરને બદલવામાં ઉપયોગ થાય છે, જેમ કે:

- પાવર ટ્રાન્સમિશન

- વિવિધ ઉદ્યોગોમાં વીજળી પુરવઠો

5. મર્યાદાઓ

યાદ રહેવું કે આદર્શ ટ્રાન્સફોર્મર એક સિદ્ધાંત છે. વાસ્તવિક ટ્રાન્સફોર્મરમાં અમુક ઉર્જા નષ્ટ થાય છે, જેમ કે:

કોર હાનિ: ચુંબકીય ક્ષેત્રને કારણે થતી હાનિ.

કન્ડક્ટર હાનિ: વાયરોમાં પ્રતિરોધથી થતા નષ્ટ.

નિષ્કર્ષ

આદર્શ ટ્રાન્સફોર્મર વીજળીના ટ્રાન્સફોર્મરની એક પાયાની સમજણ પૂરી પાડે છે અને વાસ્તવિક અવસ્થાઓને ભણવાની ધારી રાખે છે.