ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શન (electromagnetic induction)

શું તમે જાણો છો કે ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શન એટલે શું? જો ના તો આ પોસ્ટ માં આપણે ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શન વિષે વિસ્તાર થી સમજીશું તો આવો સમજીયે What Is Electromagnetic Induction In Gujarati.

ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શન (electromagnetic induction)

ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શન એ જ્યારે બદલાતા ચુંબકીય ક્ષેત્રના સંપર્કમાં આવે ત્યારે વાહકમાં ઇલેક્ટ્રોમોટિવ ફોર્સ (EMF) અથવા વોલ્ટેજ ઉત્પન્ન કરવાની ઘટના છે. આ સિદ્ધાંત સૌપ્રથમ 19મી સદીની શરૂઆતમાં માઈકલ ફેરાડે દ્વારા શોધાયો હતો.

ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શનનો મૂળભૂત સિદ્ધાંત એ છે કે બદલાતા ચુંબકીય ક્ષેત્ર નજીકના વાહકમાં ઇલેક્ટ્રિક પ્રવાહને પ્રેરિત કરે છે. આ બે રીતે થઈ શકે છે:

1. ફેરાડેનો નિયમ: જ્યારે વાહક દ્વારા ચુંબકીય ક્ષેત્રની શક્તિમાં ફેરફાર થાય છે, ત્યારે વાહકમાં EMF પ્રેરિત થાય છે. પ્રેરિત EMF ની તીવ્રતા સમયના સંદર્ભમાં ચુંબકીય ક્ષેત્રના ફેરફારના દરના સીધા પ્રમાણસર છે.

જાણો : EMF એટલે શું?

2. લેન્ઝનો નિયમ: વાહકમાં પ્રેરિત પ્રવાહની દિશા એવી હોય છે કે તે તેને ઉત્પન્ન કરનાર ફેરફારનો વિરોધ કરે છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, પ્રેરિત પ્રવાહ એક ચુંબકીય ક્ષેત્ર બનાવે છે જે મૂળ ચુંબકીય ક્ષેત્ર પરિવર્તનનો વિરોધ કરે છે.

જાણો: લેન્ઝ નો નિયમ 

ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શનમાં રોજિંદા જીવનમાં અને તકનીકીમાં વિવિધ વ્યવહારુ કાર્યક્રમો છે. કેટલીક ચાવીરૂપ એપ્લિકેશનોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

જાણો: ટ્રાન્સફોર્મર એટલે શું

1. ઇલેક્ટ્રિક જનરેટર: જનરેટર યાંત્રિક ઊર્જાને વિદ્યુત ઊર્જામાં રૂપાંતરિત કરવા માટે ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શનનો ઉપયોગ કરે છે. ચુંબકીય ક્ષેત્રની અંદર વાયરના કોઇલને ફેરવવાથી વાયરમાં વૈકલ્પિક પ્રવાહ (AC) આવે છે.

2. ટ્રાન્સફોર્મર્સ: ટ્રાન્સફોર્મર્સ બે કે તેથી વધુ કોઇલ વચ્ચે વિદ્યુત ઉર્જાને સ્થાનાંતરિત કરવા માટે ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શનનો ઉપયોગ કરે છે. તેઓ વિદ્યુત શક્તિના કાર્યક્ષમ ટ્રાન્સમિશન અને વિતરણ માટે વોલ્ટેજના સ્તરને વધારી અથવા નીચે કરી શકે છે.

3. ઇન્ડક્શન કૂકટોપ્સ: ઇન્ડક્શન કૂકટોપ્સ પરંપરાગત હીટિંગ તત્વોની જરૂરિયાત વિના, પોટ્સ અને પેનને સીધા ગરમ કરવા માટે ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શનનો ઉપયોગ કરે છે. કૂકટોપની નીચે કોઇલમાંથી વૈકલ્પિક પ્રવાહ પસાર થાય છે, એક ચુંબકીય ક્ષેત્ર બનાવે છે જે કૂકવેરમાં વિદ્યુત પ્રવાહોને પ્રેરિત કરે છે, ગરમી ઉત્પન્ન કરે છે.

4. વાયરલેસ ચાર્જિંગ: ઇન્ડક્ટિવ ચાર્જિંગ, જેને વાયરલેસ ચાર્જિંગ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, ભૌતિક સંપર્ક વિના બે વસ્તુઓ વચ્ચે ઊર્જા સ્થાનાંતરિત કરવા માટે ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શનનો ઉપયોગ કરે છે. તેનો ઉપયોગ સ્માર્ટફોન, ઇલેક્ટ્રિક ટૂથબ્રશ અને ઇલેક્ટ્રિક વાહનોને ચાર્જ કરવા જેવી એપ્લિકેશનમાં થાય છે.

5. ચુંબકીય સેન્સર: ઘણા સેન્સર, જેમ કે હોલ ઇફેક્ટ સેન્સર, ચુંબકીય ક્ષેત્રોને શોધવા અને માપવા માટે ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શન પર આધાર રાખે છે. આ સેન્સર્સ ઓટોમોટિવ, ઔદ્યોગિક અને કન્ઝ્યુમર ઇલેક્ટ્રોનિક્સ સહિત વિવિધ ક્ષેત્રોમાં એપ્લિકેશન શોધે છે.

એકંદરે, ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શન એ ભૌતિકશાસ્ત્રમાં મૂળભૂત સિદ્ધાંત છે અને અસંખ્ય તકનીકી પ્રગતિઓ અને વ્યવહારિક એપ્લિકેશન્સમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.