સેલ્ફ ઇન્ડકશન ( Self Induction )

સેલ્ફ ઇન્ડકશન (Self Induction)

સેલ્ફ ઇન્ડકશન એ ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શનનો મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. જ્યારે વીજ સર્કિટમાં પ્રવાહ બદલાય છે, ત્યારે તેમાં વિપરીત દિશામાં EMF પેદા થાય છે, જેને સેલ્ફ ઇન્ડકશન કહે છે.

સેલ્ફ ઇન્ડકશન નું પરિચય

સેલ્ફ ઇન્ડક્શન એ ત્યારે થાય છે, જ્યારે એક જ સર્કિટમાં પ્રવાહના પરિવર્તનથી સ્વયં વિદ્યુતચુંબકીયક્ષમ (Self-Induced) EMF પેદા થાય છે.

મુખ્ય અર્થ:

• વિજ્ઞાનમાં મહત્વ: ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક સિદ્ધાંતો પર આધારિત છે.
• ઉદાહરણ: ઇન્ડક્ટર જેવી ડિવાઈસ સેલ્ફ ઇન્ડક્શન પર આધાર રાખે છે.

ફોર્મ્યુલા:

E = -L (di/dt)

• E: ઇન્ડ્યુસ્ડ EMF (Volts)
• L: ઇન્ડક્ટન્સ (Henry)
• di/dt: કરંટના પરિવર્તનની દર

ઉદાહરણ:

• ટ્રાન્સફોર્મરમાં વિદ્યુત ચુંબકીય ક્ષેત્ર પેદા થાય છે.
• ઇન્ડક્ટરમાં ચાર્જ સંગ્રહ થાય છે.

મ્યુચ્યુઅલ vs સેલ્ફ ઇન્ડકશન

વિશિષ્ટતા	સેલ્ફ ઇન્ડકશન	મ્યુચ્યુઅલ ઇન્ડકશન
વર્ણન	એક જ સર્કિટમાં EMF ઉત્પન્ન થાય છે	બે અલગ સર્કિટ વચ્ચે EMF ઉત્પન્ન થાય છે
કારણ	સ્વ-પ્રવાહ પરિવર્તન	પડોશી સર્કિટ પ્રવાહ પરિવર્તન

ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શન વિશે વધુ વાંચો

ઉપયોગ:

1. ટ્રાન્સફોર્મર અને મોટર્સ
2. ઉર્જા સંગ્રહ
3. AC અને DC ફિલ્ટર

કેમ થાય છે?

જ્યારે વીજ પ્રવાહ બદલાય છે, ત્યારે ચુંબકીય ક્ષેત્ર પેદા થાય છે અને એ વિપરીત દિશામાં EMF પેદા કરે છે, જે પ્રવાહના પરિવર્તનનો વિરોધ કરે છે.

Self Induction અંગે વધુ વાંચો (Wikipedia)