વિદ્યુત ઉત્પાદન માટેના વિવિધ સ્ત્રોતો

વિદ્યુત ઉત્પાદન માટે વિવિધ પ્રકારના સ્ત્રોતોનો ઉપયોગ થાય છે. તેને મુખ્ય બે ભાગોમાં વિભાજિત કરી શકાય છે:

1. પરંપરાગત ઊર્જા સ્ત્રોતો (Conventional Energy Sources):

   આ એવા સ્ત્રોતો છે જે પરંપરાથી ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે અને પ્રાકૃતિક સ્ત્રોતો પર આધાર રાખે છે.

   a. થર્મલ પાવર:

   • કોલસાનું દહન કરીને વીજળી ઉત્પન્ન થાય છે.
   • તે પાવર પ્લાન્ટમાં પાણીને વરાળમાં રૂપાંતરિત કરે છે, જે ટર્બાઇન ચલાવે છે.

   b. હાઇડ્રો પાવર:

   • નદીનું પાણી ડેમમાં સાચવવામાં આવે છે અને તેને ટર્બાઇન ઘુમાવવા માટે છોડવામાં આવે છે.
   • સ્વચ્છ અને પુનઃપ્રાપ્ય ઊર્જાનો સ્ત્રોત.

   c. ન્યૂક્લિયર પાવર:

   • ન્યુક્લિયર વિભાજન દ્વારા ઉત્પન્ન ઉષ્ણતાને વરાળમાં રૂપાંતરિત કરીને ટર્બાઇન ચલાવાય છે.
   • યુરેનિયમ અને પ્લૂટોનિયમ જેવા ઇંધણોનો ઉપયોગ થાય છે.

   d. ડીઝલ પાવર:

   • ડીઝલ ઇંજિન દ્વારા જનરેટર ચલાવવામાં આવે છે.
   • આ નાના પાવર સ્ટેશન્સ માટે ઉપયોગી છે.

2. પર્યાવરણમિત્ર ઊર્જા સ્ત્રોતો (Non-Conventional Energy Sources):

   આ નવા અને પર્યાવરણને અનુકૂળ સ્ત્રોતો છે જે પુનઃપ્રાપ્ય છે.

   a. સૌર ઊર્જા (Solar Energy):

   • સૌર પેનલ્સ દ્વારા સૂર્યપ્રકાશને વીજળીમાં ફેરવવામાં આવે છે.
   • ખાસ કરીને ગામડાઓ અને દૂરના વિસ્તારો માટે ઉપયોગી.

   b. પવન ઊર્જા (Wind Energy):

   • પવન ટર્બાઇન હવામાંના વેગને વીજળીમાં ફેરવે છે.
   • સમુદ્રકાંઠા અને પહાડી વિસ્તારો માટે યોગ્ય.

   c. બાયોમાસ ઊર્જા (Biomass Energy):

   • પેદાશોની અવશેષો અને કુદરતી અવશેષોનો ઉપયોગ કરીને વીજળી ઉત્પન્ન થાય છે.
   • વૃક્ષોની ટાણીઓ, પશુઓના છાણ વગેરેનો ઉપયોગ થાય છે.

   d. ભૂગર્ભ ઊર્જા (Geothermal Energy):

   • પૃથ્વીની અંદરના ઉષ્માનો ઉપયોગ કરીને વીજળી ઉત્પન્ન થાય છે.
   • ખાસ કરીને જ્વાલામુખી પ્રવૃત્તિ ધરાવતા વિસ્તારોમાં.

   e. સમુદ્રી ઊર્જા (Ocean Energy):

   • સમુદ્રની લહેરો, દરિયાઇ પ્રવાહ અને જ્વાર-ભાટના પ્રવાહ દ્વારા ઊર્જા ઉત્પન્ન થાય છે.
   • ભારતના દરિયાઇ વિસ્તારોમાં આ પદ્ધતિનો વિકાસ થઈ રહ્યો છે.

નિષ્કર્ષ:
વિદ્યુત ઉત્પાદન માટે પરંપરાગત અને પર્યાવરણમિત્ર સ્ત્રોત બંને મહત્વપૂર્ણ છે. પરંતુ પર્યાવરણને ધ્યાનમાં રાખીને પુનઃપ્રાપ્ય સ્ત્રોતો તરફ વધુ ભાર મૂકવામાં આવે છે.