હાઇ વોલ્ટેજ અને લો વોલ્ટેજ સિસ્ટમ (High Voltage And Low Voltage System)

હાઈ વોલ્ટેજ (High Voltage) અને લો વોલ્ટેજ (Low Voltage) સિસ્ટમ એ વિદ્યુત વિતરણ અને ઉપયોગના બે વિભિન્ન સ્તરો છે, જે વિદ્યુત એન્જિનિયરિંગમાં મહત્વપૂર્ણ હોય છે. આ સિસ્ટમો વિદ્યુત પાવરના પરિવહન અને વિતરણ માટે અલગ અલગ ઉદ્દેશ્ય અને તકનીકનો ઉપયોગ કરે છે.

1. હાઈ વોલ્ટેજ સિસ્ટમ (High Voltage System):

હાઈ વોલ્ટેજ એટલે તે સિસ્ટમ જેમાં ઉચ્ચ વિદ્યુત દબાવ (high electrical voltage) ઉપયોગ થાય છે. સામાન્ય રીતે, હાઈ વોલ્ટેજ સિસ્ટમમાં 11kV થી 800kV સુધીના દબાવનો ઉપયોગ થાય છે.

હાઈ વોલ્ટેજ સિસ્ટમનો ઉપયોગ:

• લાંબા અંતરની વિતરણ માટે:
  • હાઈ વોલ્ટેજનો મુખ્ય હેતુ વિદ્યુત પાવર (electric power)ને લાંબી દૂર દૂરના વિસ્તારોમાં વધારે કાર્યક્ષમતા સાથે પહોંચાડવાનો છે. હાઈ વોલ્ટેજ પર વિદ્યુતના પ્રવાહ (current)ને ઓછું કરીને, લાઇન લોસ (line loss) ને ઘટાડવામાં મદદ મળે છે.
• હાઈ ટ્રાન્સમિશન લાઇન (High Transmission Line):
  • હાઈ વોલ્ટેજ પાવર ટ્રાન્સમિશન લાઇન્સ (transmission lines) એ વિદ્યુત સ્ટેશનો અને અન્ય પાવર સેન્ટર્સથી વિદ્યુત પાવરને લાંબા અંતર સુધી ટ્રાન્સફર કરે છે.

હાઈ વોલ્ટેજના લાભ:

1. ઓછી લાઇન લોસ (Reduced Line Losses):
   હાઈ વોલ્ટેજ પર, એક જ સમયગાળામાં ઓછો પ્રવાહ લાઈનમાં હોય છે, જે લાઇન પર વિદ્યુત ઊર્જાની ખોટને ઘટાડે છે.

2. પ્રવાહ ઘટાડે છે (Reduced Current):

   • હાઈ વોલ્ટેજમાં, વિદ્યુત પાવર $P = V \times I$ નું સમીકરણ અમલમાં આવે છે. જો વોલ્ટેજ વધે છે, તો પ્રવાહ (current) ઘટે છે, જે લાઇન લોસ ઘટાડે છે.

3. કમ સમાન વાયર (Thinner Wires):

   • ઓછા પ્રવાહ સાથે પાવર ટ્રાન્સમિટ થાય છે, જેથી પાવર લાઇન્સના ડિઝાઇન માટે ઓછા ઘનતા અને પાતળા વાયરનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.

હાઈ વોલ્ટેજ સિસ્ટમના નુકસાન:

• ખર્ચ (Cost):
  હાઈ વોલ્ટેજ સિસ્ટમનો સ્થાપન અને સંચાલન ખર્ચ ઊંચો હોઈ શકે છે, કારણ કે વધુ મજબૂત અને વિશિષ્ટ સાધનોની જરૂર પડે છે.

• સલામતી (Safety):
  હાઈ વોલ્ટેજ પાવર લાઇન ખૂબ ખતરનાક હોઈ શકે છે, અને તેમાં ઊંચી દુશ્મનાવટની જરૂર પડે છે.

2. લો વોલ્ટેજ સિસ્ટમ (Low Voltage System):

લો વોલ્ટેજ એ તે સિસ્ટમ છે જેમાં નીચો વિદ્યુત દબાવ (low electrical voltage) ઉપયોગ થાય છે. સામાન્ય રીતે, લોડ વોલ્ટેજ સિસ્ટમમાં 110V, 220V, 380V જેવા દબાવનો ઉપયોગ થાય છે, જે ઘરો, લઘુતમ ઈન્ડસ્ટ્રીયલ યુઝ અને નાની મશીનો માટે યોગ્ય છે.

લો વોલ્ટેજ સિસ્ટમનો ઉપયોગ:

• ઉપભોક્તા ઉપયોગ (Domestic Use):

  • ઘરેલુ ઉપકરણો, લાઇટિંગ, ફેન્સ, અને અન્ય ઘરેલુ મશીનરીમાં સામાન્ય રીતે લો વોલ્ટેજ વિદ્યુતનો ઉપયોગ થાય છે.

• નાની ઇન્ડસ્ટ્રીયલ એપ્લિકેશન્સ (Small Industrial Applications):

  • નાના ઉદ્યોગો અને મશીનરીમાં પણ લો વોલ્ટેજ વિદ્યુત ઉપલબ્ધ થાય છે.

લો વોલ્ટેજના લાભ:

1. સલામતી (Safety):
   • લો વોલ્ટેજ એ ખતરનાક નથી, અને આમાં વીજળીના આઘાતના જોખમો ઓછા હોય છે.
2. સાધારણ ઉપયોગ (General Use):
   • ઘરો અને નાના વ્યવસાયો માટે પાવર સપૂરતી માટે શ્રેષ્ઠ અને સસ્તું વિકલ્પ.

લો વોલ્ટેજના નુકસાન:

• ઊંચા લાઇન લોસ (Higher Line Losses):

  • લેના પાવર લોસ ઓછી વોલ્ટેજ (low voltage) પર વધુ હોય છે, કારણ કે આમાં વધુ પ્રવાહ (current) ચાલુ હોય છે, જે લાઇનમાં વધુ ઊર્જાની ખોટ બનાવે છે.

• લાંબા અંતર માટે મર્યાદિત (Limited for Long Distances):

  • લો વોલ્ટેજનો ઉપયોગ લાંબી અંતર પર વિદ્યુત પાવર ટ્રાન્સફર માટે કરી શકાયતો નથી, કારણ કે તેમાં પાવરના नुकસાની સંભાવના વધારે છે.

હાઈ વોલ્ટેજ અને લો વોલ્ટેજ વચ્ચેનો તફાવત:

Feature	High Voltage System	Low Voltage System
વિદ્યુત દબાવ	11kV થી 800kV	110V, 220V, 380V
ઉપયોગ	લાંબા અંતરના પાવર ટ્રાન્સમિશન	ઘરેલુ અને નાના ઉદ્યોગો માટે
લાઇન લોસ	ઓછું	વધુ
કંપનીનો ખર્ચ	વધારે (ઉચ્ચ સામગ્રી અને સાધનો)	ઓછું (સામાન્ય સાધનો)
સલામતી	વધારે જોખમ	ઓછું જોખમ

નિષ્કર્ષ:

• હાઈ વોલ્ટેજ સિસ્ટમ મોટા પાવર સ્ટેશન્સ અને દૂરસ્થ વિસ્તારોમાં વધુ ઉપયોગી છે, કેમ કે તે પાવર લોસને ઘટાડે છે અને વિદ્યુતને લાંબી અંદર સુધી કાર્યક્ષમ રીતે પહોંચાડે છે.
• લો વોલ્ટેજ સિસ્ટમનો ઉપયોગ નાના ઉપકરણો અને રોજિંદા ઉપયોગમાં થાય છે, જેમાં વધુ સલામતી અને સરળતા હોય છે.

આ રીતે, હાઈ વોલ્ટેજ અને લો વોલ્ટેજ સિસ્ટમો વિદ્યુત ઉદ્યોગના વિવિધ તત્વો છે, જે ચોક્કસ જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે વિવિધ રીતે કાર્ય કરે છે.