EMF ઇલેકટ્રોમોર્ટીવ ફોર્સ એટલે શું?

શુ તમે EMF વિશે જાણો છો?, શુ તમે જાણો છો કે ઇલેકટ્રોમોર્ટીવ ફોર્સ એટલે શું? જો ના તો આ પોસ્ટ ની અંદર તમને EMF વિશે વિસ્તાર થઈ જાણકારી ઉપલબ્ધ કરાવીશું તો આવો સમજીએ What Is EMF In Gujarati.

ઇલેકટ્રોમોર્ટીવ ફોર્સ એટલે શું?

                                       

કોઈપણ બન્ધ સર્કિટ માં કે કોઈ કન્ડક્ટર માંથી કરન્ટ નું વહન થવા માટે જે બળ જવાબદાર હોય કે જે બળ ની જરૂર પડે તેને ઇલેકટ્રોમોર્ટીવ ફોર્સ કહેવામાં આવે છે,બીજા શબ્દો કહીયે તો નો લોડ પર બેટરી કે જનરેટર ના ટર્મિનલ પર મળતા વોલ્ટેજ ને ઇલેકટ્રોમોર્ટીવ ફોર્સ કહેવામાં આવે છે,
                                         ઇલેકટ્રોમોર્ટીવ ફોર્સ ને E સંજ્ઞા થી દર્શાવવા માં આવે છે.અને તેનો એકમ વોલ્ટ છે.અને તેને વોલ્ટમીટર દ્વારા માપવામાં આવે છે.

ઇલેક્ટ્રોમોટિવ ફોર્સ (EMF) એ બેટરી અથવા જનરેટર જેવા સ્ત્રોત દ્વારા ઉત્પન્ન થયેલ વોલ્ટેજ અથવા વિદ્યુત સંભવિત તફાવતનો સંદર્ભ આપે છે. તેનું નામ હોવા છતાં, EMF એ બળ નથી પરંતુ એકમ ચાર્જ દીઠ સ્ત્રોત દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવતી ઊર્જાનું માપ છે.

અહીં ઇલેક્ટ્રોમોટિવ બળનું સંપૂર્ણ સમજૂતી છે:

1. ખ્યાલ: ઇલેક્ટ્રોમોટિવ બળ ઇલેક્ટ્રોસ્ટેટિક સંભવિત તફાવતના સિદ્ધાંત પર આધારિત છે. તે સર્કિટ અથવા ઉપકરણની અંદર ઇલેક્ટ્રિક ક્ષેત્રની હાજરીથી ઉદ્ભવે છે, જે ચાર્જને ખસેડવા અને ઇલેક્ટ્રિક પ્રવાહના પ્રવાહનું કારણ બની શકે છે. 

2. વોલ્ટેજ અને સંભવિત તફાવત: વોલ્ટેજ, જે ઘણીવાર ઇલેક્ટ્રોમોટિવ બળ સાથે એકબીજાના બદલે વાપરવામાં આવે છે, તે વિદ્યુત સર્કિટમાં બે બિંદુઓ વચ્ચેના સંભવિત તફાવતને દર્શાવે છે. સંભવિત તફાવત એ ઇલેક્ટ્રિક ફિલ્ડમાં ચાર્જને એક બિંદુથી બીજા સ્થાને ખસેડવા માટે એકમ ચાર્જ દીઠ કરવામાં આવેલું કાર્ય છે. તે વોલ્ટ (V) માં માપવામાં આવે છે. 

3. EMF સ્ત્રોતો: EMF વિવિધ સ્ત્રોતો દ્વારા જનરેટ કરી શકાય છે. સૌથી સામાન્ય ઉદાહરણ રાસાયણિક બેટરી છે, જ્યાં બેટરીની અંદરની રાસાયણિક પ્રતિક્રિયા તેના ટર્મિનલ્સ વચ્ચે સંભવિત તફાવત બનાવે છે, જે નકારાત્મક ટર્મિનલ (નીચી સંભવિત) થી હકારાત્મક ટર્મિનલ (ઉચ્ચ સંભવિત) તરફ ઇલેક્ટ્રોન નો પ્રવાહ તરફ દોરી જાય છે. EMF ના અન્ય સ્ત્રોતોમાં જનરેટર, સૌર કોષો અને થર્મોઈલેક્ટ્રીક ઉપકરણોનો સમાવેશ થાય છે.

4. સર્કિટ બિહેવિયરઃ જ્યારે સર્કિટ EMF ના સ્ત્રોત સાથે જોડાયેલ હોય છે, ત્યારે સ્ત્રોત દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવેલ સંભવિત તફાવત સર્કિટમાંથી ચાર્જ વહી જાય છે. ચાર્જનો પ્રવાહ ઇલેક્ટ્રિક પ્રવાહની રચના કરે છે. સ્ત્રોત દ્વારા પ્રદાન કરવામાં આવેલ EMF પ્રેરક બળ તરીકે કાર્ય કરે છે જે કોઈપણ અવરોધ સામે સર્કિટ દ્વારા ચાર્જને દબાણ કરે છે.

જાણો: અવરોધ એટલે શું?

5. EMF ના એકમો: ઇલેક્ટ્રોમોટિવ ફોર્સનું SI એકમ વોલ્ટ (V) છે, જેનું નામ ઇટાલિયન ભૌતિકશાસ્ત્રી એલેસાન્ડ્રો વોલ્ટાના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે. એક વોલ્ટને ચાર્જના કુલમ્બ દીઠ ઊર્જાના એક જૌલ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે. જો કે, ઇલેક્ટ્રોમોટિવ બળ અન્ય એકમોમાં માપી શકાય છે, જેમ કે ઇલેક્ટ્રોન વોલ્ટ (eV) અથવા મિલીવોલ્ટ (mV).

6. EMF અને આંતરિક અવરોધ: વાસ્તવિક-દુનિયાના સ્ત્રોતોમાં, જેમ કે બેટરી, ત્યાં ઘણીવાર આંતરિક અવરોધ સ્ત્રોત સાથે સંકળાયેલો હોય છે. આ આંતરિક અવરોધ સ્ત્રોતની અંદર વોલ્ટેજમાં ઘટાડોનું કારણ બને છે જ્યારે તેમાંથી પ્રવાહ વહે છે. પરિણામે, ટર્મિનલ વોલ્ટેજ (સ્રોતના ટર્મિનલ્સમાંનો વોલ્ટેજ) સ્ત્રોત દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવેલ EMF કરતા થોડો ઓછો છે.

7. EMF અને સર્કિટ્સ: સર્કિટ્સમાં, સ્ત્રોતના EMF નો ઉપયોગ ઘણીવાર અન્ય સર્કિટ તત્વો, જેમ કે રેઝિસ્ટર અથવા કેપેસિટર દ્વારા થતા સંભવિત તફાવતોને દૂર કરવા માટે થાય છે. દરેક ઘટકમાં સંભવિત તફાવત નક્કી કરે છે કે ઓહ્મના કાયદા અને અન્ય સંબંધિત કાયદાઓ અથવા સમીકરણો અનુસાર સર્કિટમાંથી કરંટ કેવી રીતે વહે છે.

એ નોંધવું અગત્યનું છે કે ઈલેક્ટ્રોમોટિવ ફોર્સ એ ભૌતિક અર્થમાં બળ નથી પરંતુ સ્ત્રોત દ્વારા ઉત્પન્ન થયેલ વોલ્ટેજ અથવા સંભવિત તફાવતનું વર્ણન કરવા માટે વપરાતો શબ્દ છે. તે સર્કિટ દ્વારા ચાર્જ ચલાવવા અને ઇલેક્ટ્રિક પ્રવાહના પ્રવાહને ટકાવી રાખવા માટે જરૂરી ઊર્જા પૂરી પાડે છે.